Hoe beter leerlingen weten wat ze na de havo gaan doen, hoe makkelijker het is om ze te motiveren in het vierde en vijfde leerjaar. Dat is de ervaring van Ingeborg Malais, docent maatschappijleer bij het Willem de Zwijger College in Papendrecht. “De winter is een donkere tijd voor veel leerlingen, zeker in deze covid-periode. Als ze vooruit kunnen kijken naar een nieuwe start na hun examen, dan trek je ze daarmee door een moeilijke periode heen. Daarom vind ik goede gesprekken heel belangrijk.”

Zo’n gesprek kan scholieren een belangrijke stap verder helpen in het proces rondom keuzes (leren) maken. Coaches, mentoren en decanen dagen daarbij leerlingen uit over hun eigen pad na te denken aan de hand van hun eerdere ervaringen met keuzes. Op basis daarvan kunnen ze verder nadenken wat er bij hen past als toekomstig beroep en hoe zij daar komen.

Krenten in de pap
Als coach heeft Ingeborg achttien havo-leerlingen onder haar hoede. Niet alleen op het gebied van LOB, maar ook op het gebied van welbevinden, het profielwerkstuk en de contacten met ouders en andere scholen. “Er is altijd wel een leerling bij die werkelijk geen idee heeft wat hij moet kiezen”, vertelt Ingeborg. “Dat zijn intensieve trajecten, maar voor mij zijn dat juist de krenten in de pap.”

Hoe praat je mét leerlingen en niet tégen leerlingen? Daarvoor helpt de mentor op coachende wijze leerlingen om hun eigen gedachten te exploreren. De openingsvraag van Ingeborg is daarbij meestal recht-toe-recht-aan: heb je enig idee wat je na de havo wil gaan doen? Daarna is het luisteren en opties aandragen, ook mogelijkheden die buiten het eigen blikveld liggen.

Als iemand aan de pabo denkt, adviseert Ingeborg om langs meerdere opleidingen te gaan. “Misschien is de pabo die het dichtstbij ligt, niet de opleiding waar jij je het meest thuis voelt. Doe ook eens iets anders dan waar je vrienden aan denken. Denk niet alleen aan het vak waarvoor je op school de hoogste cijfers haalt, maar luister ook naar waar je hart naar uitgaat.”

Gevoelsmatig kiezen
Op veel scholen is de begeleiding van LOB steeds meer bij de mentor of coach komen te liggen. Marthe Poot, docent Engels van het Wolfert Tweetalig in Rotterdam doet dit met leerlingen van haar mentorklas (4 vwo). Naar haar idee hebben veel leerlingen het gevoel dat ze precies moeten weten dat ze willen, omdat de studietijd beperkt is en de schulden kunnen oplopen.

Marthe vraagt haar leerlingen wat een kleiner stapje is dat ze nu wel kunnen zetten. Zeker als je niet te maken hebt met studieloting kun je je ontwikkeling de tijd geven, geeft Marthe aan. “We praten gewoon over de afwegingen. Het vraagt om oprechte interesse van beide kanten, waarbij ik ook over mijn eigen ervaringen vertel. Ik adviseer bijvoorbeeld om te gaan praten met mensen tegen wie je opkijkt. Vraag wat voor keuzes zij hebben gemaakt en hoe dat heeft uitgepakt.”

Uit de paniek
De coaches stellen in deze gesprekken open vragen, om leerlingen na te denken wat ze willen. Is dat ook daadwerkelijk wat zij denken dat dit is? Of hebben ze er een verkeerd beeld van? Dat leidt tot nieuwe manieren van denken, waarbij de leerling aan het stuur staat.

Zowel Marthe als Ingeborg nemen meer ruimte voor deze gesprekken dan het aantal uren dat ze hiervoor toebedeeld hebben gekregen. Ze doen het omdat ze het leuk en belangrijk vinden. “De gesprekken helpen leerlingen om van de paniek af te komen”, zegt Marthe. “Daarna zie ik ze vol enthousiasme hun verdere leven instappen. Ze zijn klaar op onze school. En dat is goed.”

Coachende gesprekken
Een goede keuze voor een profiel of studie vraagt om een goed gesprek. Deze gesprekken worden steeds vaker gevoerd door de mentor, loopbaanbeleider en de studieloopbaancoach. Door de vijf loopbaancompetenties (kwaliteitenreflectie, motievenreflectie, werkexploratie, loopbaansturing en netwerken) onder de knie te krijgen, kunnen leerlingen zelf bewustere keuzes maken.

Om goede en betekenisvolle gesprekken over loopbaankeuzes te leren voeren hebben de gemeente Rotterdam, LOB-expertisepunt, Bridge NPRZ, het Samenwerkingsverband VO-HO en Kansrijk doorstromen vmbo-mbo de krachten gebundeld. Zij bieden een training coachende vaardigheden in het loopbaangesprek aan. Mentoren, loopbaanbegeleiders en coaches uit vmbo, havo, vwo, mbo en hbo uit de Rotterdamse regio konden hiervoor eerder dit jaar terecht op een regionaal congres.

Tips voor coachende gesprekken:

• Heb oprechte interesse in de leerling en stel open vragen om de gedachten expliciet te maken. Met aandacht luisteren is het belangrijkst.
• Zoek de samenwerking met ouders, want het is belangrijk om samen op een lijn te zitten. Laat de leerlingen bijvoorbeeld aan ouders vragen welke kwaliteiten zij hebben.
• Stimuleer leerlingen om kleine stappen te zetten. Wat wil je aan het einde van dit schooljaar weten? Stippel geen studie- of werkloopbaan uit, maar help ze na te denken over wat ze willen en hoe ze dat met hun eerdere ervaringen kunnen verbinden.