Je bent teamleider voor havo 3-4-5 bij het Dalton Lyceum Barendrecht. Wat schort er in jouw ogen aan de aansluiting met het vervolgonderwijs?
“Met een havo-diploma moet je een goede kans maken om goed mee te kunnen in het hbo. Maar de havo doet weinig aan zelfstandigheid en groepswerk. Ook al zijn wij een daltonschool, onze havo-leerlingen doen het op het hbo helaas niet beter dan leerlingen van andere scholen. Hoe belangrijk groepswerk is, zien we wel bij ons technasium: daar zien we dat leerlingen echt een voorsprong hebben op het gebied van vaardigheden.
We gaan ervan uit dat leerlingen elk jaar bepaalde ontwikkelingsstappen doen zodat ze aan het eind van havo-5 het rijtje van A tot en met Z beheersen op het gebied van vaardigheden. Vanuit de organisatie snap ik dat. Maar leerlingen ontwikkelen zich zeer verschillend.
Als docenten dienen wij ons continu af te vragen wat ze nu kunnen en daar het onderwijs op af te stemmen. Die houding raakt vertroebeld, omdat we alles hebben vastgelegd in toetsweken en andere organisatorische afspraken. Op de meeste scholen zijn de systemen zo verfijnd, dat je bijna vergeet dat je met onderwijs bezig bent.”

Wat betekent dat voor docenten?
“Docenten durven steeds minder omdat ze zich steeds moeten verantwoorden. Maar docenten hebben meer ruimte dan ze zelf denken, bijvoorbeeld bij de opbouw van het schooljaar. Staan we nog steeds achter onze keuzes? Past het bij onze leerlingen? Als dat niet zo is, laten we dan kijken wat beter aansluit. Deze vragen hoeven we niet elke dag te stellen, want dan word je knettergek. Maar het mag wel een basishouding zijn voor docenten.
Kaders zijn prettig, maar buiten die kaders is het misschien wel leuker. Daarom stimuleer ik dat docenten samen kennis delen. Daarvoor mogen ze ook best een les overslaan. Als zij er allebei beter van worden, dan is dat een kleine prijs.”

Je pleit ervoor om magister dicht te zetten voor de ouders. Waarom?
“Ik verbaas me over ouders die mij een mail sturen over een klaswisseling. Hallo, denk ik dan, deze leerlingen zitten in havo-4. Laat ze het zelf regelen. We willen leerlingen immers leren om zelfstandig te worden.
Dan zie je dat ouders geen enkel idee hebben wat hun rol is. Zij moeten bewust leren loslaten, dus wij helpen dat proces op gang te brengen. Ouders hebben maximaal vier kinderen. Ik heb 8 groepen havo 4, dus ik maak het 200 keer per jaar mee. En ik heb 20 jaar onderwijservaring.
Ja, dan gaat er wel eens iets fout met een leerling. Ouders mogen er dan op rekenen dat wij het onderwijs zo hebben ingericht dat door die fout niet een heel jaar verdwijnt.”

Hoe leren leerlingen hun eigen verantwoordelijkheid te nemen?
“Er valt veel te winnen door leerlingen bewust te maken wat ze zelf kunnen aanpakken. Dat doen we stapsgewijs. Leerlingen kunnen het echt niet allemaal meteen aan, dus ik ben blij dat ze aan het eind van havo-5 een aantal dingen zelf kunnen regelen.
We stimuleren leerlingen om een eigen overzicht te maken hoe hun werkweek eruit ziet: school, baan, hobby’s, sport en wat dan ook. Hoe gaan ze op de lege plekken hun schooltijd inplannen? Ik zeg altijd: doe zoveel mogelijk op hetzelfde moment. Hoe saaier, hoe makkelijker je het vol kan houden.
Tegen hun ouders kunnen ze zeggen: op deze momenten mag je verwachten dat ik met school bezig ben, daarbuiten hoeft het niet. Dan pakt de leerling zelf de verantwoording. Ouders krijgen een andere rol. Merkwaardigerwijs werkt dat heel erg goed.”

Waarom is dit belangrijk?
“Veel leerlingen hebben een leerstrategie nodig. Als ze hierin een balans vinden, dan hebben ze zich goed voorbereid op een overstap naar het vervolgonderwijs. Het hbo moet dit op een of andere manier doortrekken. Als je studenten niet uitlegt hoe ze regie houden op hun agenda, lopen ze in het eerste jaar meteen vast.”

Leerlingen zoveel mogelijk zelf laten nadenken, dat doen jullie ook bij LOB.
“Ja, daarom hebben we de afvinklijstjes bij LOB losgelaten. We hebben alles ondergebracht bij het decanaat, zodat de mentor zich volledig kan bezighouden met onderwijsontwikkeling. We zetten leerlingen bij elkaar, zodat ze met elkaar in gesprek gaan.
Ook benadrukken we dat het keuzeproces nooit klaar is. Elke keuze die de leerling nu maakt is de goede. Denken van ‘had ik maar…’ is verspilde energie. Je kunt ervan leren, zodat je het de volgende keer anders doet.”

Wat is jouw boodschap aan het vervolgonderwijs?
“Leerlingen zien 20.000 hbo-opleidingen en raken daar helemaal in verstrikt. Ik zie liever dat het hbo open dagen houdt voor sectoren in plaats van alle verschillende opleidingen. Wij proberen bij leerlingen de druk eraf te halen en het minder groot te maken. Dat zenuwachtig makende hoge aantal vervolgopleidingen, daar moeten we echt van af.
Leerlingen blijven veranderen, dus het is normaal dat ze andere wensen krijgen en weer van studie wisselen. Daar moet je gewoon je organisatie op aanpassen. Ik vind het vreemd dat een student een heel jaar moet wachten als hij na drie maanden ontdekt dat een studie toch niet past.”

En voor je eigen school?
“Ik zou het geweldig vinden als docenten uit onze examenklassen een week of drie meedraaien in hun eigen vak op het hbo en andersom. De beelden die je als docent hebt van het hbo is niet hetzelfde als je feitelijke waarneming. Als je echt ziet wat het hbo-onderwijs voor studenten betekent, is het makkelijker om zelf stappen te durven zetten. Het lijkt me erg leuk om dat op gang te brengen.”

Tip:

Kom experimenteren binnen die WERKplaats aansluiting vo-ho, zie:

• Voorgekookte experimenten vo-ho profielwerkstuk-doorlopende lijn (onderzoeks)vaardigheden WERKplaats Aansluiting vo-ho | Aansluiting vo-hbo Rotterdam (aansluiting-voho010.nl)
• Voorgekookte experimenten Ho-vaardigheden WERKplaats Aansluiting vo-ho | Aansluiting vo-hbo Rotterdam (aansluiting-voho010.nl)
• Vrije experimenten binnen WERKplaats Aansluiting vo-ho | Aansluiting vo-hbo Rotterdam (aansluiting-voho010.nl)