Bij geschiedenis, Nederlands en diverse andere vakken krijgen scholieren de opdracht om een presentatie te geven. Maar kunnen scholieren de opgedane ervaringen bij het ene vak toepassen bij een volgende presentatie-opdracht? Zit er samenhang in het oefenen van presenteren? En kunnen zij deze leerervaringen toepassen bij de presentatie van het profielwerkstuk, de meesterproef van het voortgezet onderwijs?

Gemiste kans

De doorlopende leerlijn laat in veel gevallen nogal wat gaten zien als het om vaardigheden gaat. En dat is een gemiste kans, vindt Bas van Houte, afdelingsleider 4 en 5 havo bij PENTA College Scala Rietvelden in Spijkenisse.

Het voorbeeld over presentatievaardigheden haalt Bas graag aan om het trainen van vaardigheden te onderstrepen. “Leerlingen willen weten wat ze moeten beheersen als ze naar het hoger onderwijs gaan, zodat ze weten in welk deel ze zich verder moeten bekwamen. Door het raamwerk wordt nu inzichtelijk welke vaardigheden bij de diverse vakken getraind worden, zoals plannen, presenteren en samenwerken.”

Meer samenhang

Het Raamwerk Vaardigheden is het afgelopen jaar ontwikkeld door de werkgroep Ho-vaardigheden van samenwerkingsverband vo-ho om meer samenhang aan te brengen in de leerlijn voor vaardigheden. Het doel is een doorgaande lijn, die de brugklas verbindt met het hoger beroepsonderwijs en de universiteit.

Nu is het tijd voor de praktijk. Drie pilotscholen gaan testen wat ze tegenkomen bij de uitvoering van dit raamwerk. Behalve PENTA College Scala Rietvelden doen ook het Hoeksch Lyceum (Oud-Beijerland) en scholengemeenschap Hugo de Groot (Rotterdam-Zuid) mee met de pilot. Als voorbeeldscholen gaan zij andere scholen inspireren hoe de toepassing van het raamwerk er in de praktijk uit kan zien.

Adrie Oosterom is namens Hogeschool Inholland lid van de werkgroep Ho-vaardigheden. Hij benadrukt dat het voortgezet onderwijs volop de ruimte krijgt om het raamwerk vorm te geven in zijn eigen curriculum. “Elke school doet het op zijn eigen manier, omdat iedere school zijn eigen identiteit heeft.”

Weer iets nieuws?

Het raamwerk Vaardigheden vo-ho bevat persoonlijke, sociale en studievaardigheden voor leerlingen van havo en vwo. Maar wat levert dit raamwerk op voor het voorgezet onderwijs? Zitten docenten wel te wachten op weer een nieuw aandachtspunt?

Een terecht punt, beaamt Bas. Als afdelingsleider kent hij de bezwaren van docenten als geen ander. “Onze docenten hebben tegenwoordig geen piekbelasting meer, maar zitten in een continue piek.”

Vakoverstijgend

Toch verwacht hij dat docenten snel zien wat het raamwerk hen gaat opleveren. “Docenten merken vaak dat leerlingen de samenhang tussen de vakken niet zien”, vertelt hij. ”We willen daarom vakoverstijgend kijken wat je bij het ene vak doet en wat je dan bij het andere vak kan inzetten. Welke vaardigheden hebben de leerlingen nodig voor de verschillende vakken? Waar zit de overlap?”

Door het samen inzichtelijk te maken, wordt precies duidelijk waar nog werk te doen is. “Gelukkig is in het raamwerk al veel voorwerk gedaan”, zegt Bas. “Onze docenten zijn bovendien erg doordrongen van het belang van vaardigheden.”

Visuele vorm

Om het raamwerk makkelijk toe te passen wordt eveneens gewerkt aan een visuele vorm voor docenten en studenten. Studenten van Hogeschool Inholland hebben daarvoor diverse goede suggesties gedaan, vertelt Adrie. Op dit moment werkt een communicatiebureau deze ideeën verder uit.

Een van deze ideeën is een app voor zowel docenten als studenten. Mogelijk wordt de bestaande app Ace Your Self-Study van de Erasmus Universiteit uitgebreid, zodat alle deelnemers aan het samenwerkingsverband hiermee aan de slag kunnen. Ook hierbij worden docenten en leerlingen betrokken. “Want zij zijn de gebruikers”, zegt Adrie. “Al lerende ontdekken we hoe dat gaat.”

Diploma-rendement

De komende tijd hoopt Adrie vooral veel te leren over de toepassing van het raamwerk in de praktijk van het voortgezet onderwijs. Daar heeft de werkgroep nog weinig ervaring mee, vertelt hij. “Ik hoop dat de docenten er echt mee bezig zijn en dat leerlingen zien dat ze dit nodig hebben. Leerlingen hebben dat trouwens snel genoeg in de gaten. Hoe beter leerlingen zien waar losse opdrachten naartoe leiden, hoe meer grip ze voelen op hun leerproces.”

Wat brengt de verdere toekomst? Na het voortgezet onderwijs wil de werkgroep met opleidingen in het hoger onderwijs in gesprek om leerlingen te laten doorgroeien. “De opleidingen hebben veel baat bij diplomarendement. Doorlopende leerlijnen op het gebied van vaardigheden vormen daarvoor een belangrijke voorwaarde.”

Tips voor docenten om vaardigheden aandacht te geven:

• Verken als mentor met de leerlingen waar ze goed in zijn en wat ze willen ontwikkelen. Laat de leerling deze vaardigheden vervolgens ook bespreken met zijn ouders, docenten en medeleerlingen. Wat vinden zij van de vaardigheden van een leerling? Waarin kunnen leerlingen zich nog ontwikkelen? Zo krijgen leerlingen beter inzicht in waar ze staan.
• Bied leerlingen telkens kleine succeservaringen bij presenteren, plannen of andere vaardigheden. Als leerlingen het gevoel krijgen dat ze een vaardigheid beheersen, krijgen ze meer plezier in studeren. Als zij bovendien deze succeservaringen beleven bij de overstap naar het hoger onderwijs, is de kans groter dat ook de rest van hun studie positief verloopt.

Ideeën en suggesties over het raamwerk vaardigheden? De werkgroep Ho-vaardigheden ontvangt ze graag via Adrie Oosterom: adrie.oosterom@inholland.nl

Tekst: Sigrid van Iersel